Listy Utworów

Mieczysław Weinberg

Pochodził z rodziny o tradycjach muzycznych; jego ojciec był kompozytorem i skrzypkiem: kierował zespołem muzycznym w teatrze żydowskim Scala w Warszawie oraz działem muzyki żydowskiej w firmie fonograficznej ?Syrena?. W wieku 10 lub 11 lat Mieczysław zadebiutował w teatrze Scala jako pianista. W 1931 roku rozpoczął studia w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Warszawie. Kształcił się w zakresie gry na fortepianie pod kierunkiem Józefa Turczyńskiego. Podczas studiów, w 1937 roku, skomponował Kwartet smyczkowy op. 1 nr 1, który zadedykował Turczyńskiemu.

Po wybuchu II wojny światowej wyemigrował do Związku Radzieckiego. Jego rodzina zginęła w 1943 roku w obozie w Trawnikach. Wajnberg początkowo osiedlił się w Mińsku, gdzie w latach 1939-41 studiował kompozycję u Wasilija Zołotariowa. W 1941 roku przeniósł się do Taszkientu w Uzbekistanie, aby pracować w tamtejszym teatrze opery i baletu. Tam poślubił Natalię Wowsi-Mochoels, córkę aktora i reżysera teatru żydowskiego Salomona Mikhoelsa, wówczas dyrektora uzbekistańskiego teatru opery i baletu.

W dwa lata później, w 1943 roku, wysłał rękopis swojej Symfonii nr 1 do Dmitrija Szostakowicza, co zapoczątkowało długoletnią przyjaźń pomiędzy obydwoma kompozytorami. Szostakowicz podjął starania o to, by Wajnbergowi pozwolono zamieszkać w stolicy ówczesnego Związku Radzieckiego. Tam mieszkał do końca życia, zajmując się głównie komponowaniem oraz koncertując jako pianista. W 1948 roku wskutek nasilenia ruchów antysemickich zamordowany został jego teść, a pięć lat później z tego samego powodu jego samego zaaresztowano i na prawie trzy miesiące osadzono w więzieniu. Zwolniono go dopiero dzięki wstawiennictwu Szostakowicza, już po śmierci Stalina. Głęboką przyjaźń obu artystów potwierdzają również ich utwory ? Szostakowicz dedykował Wajnbergowi swój Kwartet smyczkowy nr 10, a ten zrewanżował mu się dedykacją Symfonii nr 12. W 1975 roku autor Kwartetu był też obecny na premierze opery przyjaciela pt. Madonna i żołnierz. Powrót do rodzinnego miasta nastąpił dopiero po 27 latach: Wajnberg został wydelegowany w 1966 roku na festiwal ?Warszawska Jesień?.

W 1971 roku Wajnberg otrzymał tytuł Zasłużonego Artysty ZSRR, następnie tytuł Narodowego Artysty ZSRR (1980), zaś w 1990 wyróżniono go Nagrodą Państwową ZSRR.

Dorobek kompozytorski Wajnberga jest niezwykle bogaty. Obejmuje m.in. 26 symfonii, 7 koncertów, 17 kwartetów smyczkowych, 22 sonaty na fortepian i inne instrumenty, około 30 cyklów pieśni oraz 7 oper i 2 balety, a także muzykę do 65 filmów, sztuk teatralnych i słuchowisk radiowych.

Twórczość Wajnberga reprezentuje w większości kierunek neoklasyczny. Najczęściej uprawianą przez niego formą był cykl sonatowy, obecny w symfoniach, koncertach, kwartetach smyczkowych oraz sonatach. Jego styl kompozytorski cechuje jasność i klarowność, a także zachowanie proporcji między formą a treścią. W wielu kompozycjach zauważalny jest też wpływ muzyki Prokofiewa, Bartóka, Mahlera, Hindemitha i ? przede wszystkim ? Szostakowicza. Wajnberg często wprowadzał do swoich utworów wątki programowe o charakterze autobiograficznym, głównie związane ze wspomnieniami z czasów dzieciństwa i II wojny światowej. W wywiadzie dla czasopisma ?Sowietskaja Muzyka? w 1988 r. powiedział: ?Wiele moich utworów związanych jest z wojną. Ale to nie ja wybierałem ten temat. Podyktował mi go los, tragiczny os moich bliskich. Uważam za swój obowiązek moralny pisanie o wojnie, o straszliwym losie, jaki zgotował ludziom nasz wiek?. Utwory religijne przeznaczone na chór cechuje z reguły nastrój skupienia i medytacji. Z kolei Symfonia nr 21, podobnie jak ostatnia Symfonia nr 26 ?Kaddish?, została napisana dla upamiętnienia zagłady Warszawskiego Getta, w którym zginęło wielu bliskich krewnych kompozytora. Natomiast Symfonie nr 17, 18 i 19 tworzą w sumie obszerną trylogię zatytułowaną U progu wojny. ?Programowość? kompozycji Weineberga realizowana jest przede wszystkim przez wprowadzanie motywów nawiązujących do polskiego folkloru, do muzyki żydowskiej oraz mołdawskiej.

Źródło biogramu: Polskie Centrum Informacji Muzycznej, Związek Kompozytorów Polskich, 2018 

Utwory Kameralne

  • 12 Miniatur na flet i fortepian, op. 29, 1946 Kup

    Opis:

    Nr 1 Improwizacja, nr 2 Arietta, nr 3 Burleska, nr 4 Capriccio, nr 5 Nokturn, nr 6 Walc, nr 7 Oda, nr 8 Duet, nr 9 Barkarola, nr 10 Etiuda, nr 11 Intermezzo, nr 12 Pastorale

  • 5 utworów na flet i fortepian, 1947 Kup

    Opis:

    Nr 1 Pejzaż, nr 2 Pierwszy taniec, nr 3 Drugi taniec, nr 4 Melodia, nr 5 Trzeci taniec

  • Aria na kwartet smyczkowy, op. 9, 1942 Kup

  • Capriccio na kwartet smyczkowy, op. 11, 1943 Kup

  • Dwie pieśni bez słów na skrzypce i fortepian, 1947 Kup

  • I Kwartet smyczkowy, op. 2/141, 1937 rev. 1986 Kup

  • I Sonata na skrzypce i fortepian, op. 12, 1943 Kup

  • I Sonata na wiolonczelę i fortepian, op. 21, 1945 Kup

  • II Kwartet smyczkowy, op. 3/145, 1940 rew. 1986 Kup

  • II Sonata na skrzypce i fortepian, op. 15, 1944 Kup

  • II Sonata na wiolonczelę i fortepian, op. 63, 1958-1959 Kup

  • III Kwartet smyczkowy, op. 14, 1944 Kup

  • III Sonata na skrzypce i fortepian, op. 37, 1947 Kup

  • IV Kwartet smyczkowy, op. 20, 1945 Kup

  • IV Sonata na skrzypce i fortepian, op. 39, 1947 Kup

  • IX Kwartet smyczkowy, op. 80, 1963 Kup

  • Improvisation und Romanze na kwartet smyczkowy, 1950 Kup

  • Kwintet fortepianowy, op. 18, 1944 Kup

  • Rapsodia na tematach mołdawskich na skrzypce i fortepian, op. 47 nr 3, 1949/52 Kup

  • Sonata na dwoje skrzypiec, op. 69, 1959 Kup

  • Sonata na klarnet i fortepian, op. 28, 1945 Kup

  • Sonatina na skrzypce i fortepian, op. 46, 1949 Kup

  • Trio fortepianowe, op. 24, 1945 Kup

  • Trio na flet, harfę i altówkę, op. 127, 1979 Kup

  • Trio smyczkowe op. 48, 1950 Kup

  • Trzy utwory na skrzypce i fortepian, 1934-1935 Kup

    Opis:

    Nr 1 Nokturn, nr 2 Scherzo, nr 3 Sen o lalce

  • V Kwartet smyczkowy, op. 27, 1945 Kup

  • V Sonata na skrzypce i fortepian, op. 53, 1953 Kup

  • VI Kwartet smyczkowy, op. 35, 1946 Kup

  • VI Sonata na skrzypce i fortepian, op. 136bis, 1982 Kup

  • VII Kwartet smyczkowy, op. 59, 1957 Kup

  • VIII Kwartet smyczkowy, op. 66, 1959 Kup

  • X Kwartet smyczkowy, op. 85, 1964 Kup

  • XI Kwartet smyczkowy, op. 89, 1965-1966 Kup

  • XII Kwartet smyczkowy, op. 103, 1969-1970 Kup

  • XIII Kwartet smyczkowy, op. 118, 1977 Kup

  • XIV Kwartet smyczkowy, op. 122, 1978 Kup

  • XV Kwartet smyczkowy, op. 124, 1979 Kup

  • XVI Kwartet smyczkowy, op. 130, 1981 Kup

  • XVII Kwartet smyczkowy, op. 146, 1987 Kup

Utwory na fortepian

  • 2 Mazurki, 1933 Kup

  • 21 łatwych utworów na fortepian, op. 34, 1946 Kup

    Opis:

    No. 1 Wesoły marsz, No. 2 Słowik, No. 3 Skakanka, No. 4 Baba Jaga, No. 5 Towarzysze zabaw, No. 6 Chora lalka, No. 7 Ołowiany żołnierzyk, No. 8 Bajka babci, No. 9 Pastuszek, No. 10 Zabawa w chowanego, No. 11 Dziadek Mróz, No. 12 Walc melancholijny, No. 13 Złota rybka, No. 14 Lament Pietruszki, No. 15 Berek, No. 16 Mały bal, No. 17 Kołysanka dla lalki, No. 18 Niedźwiadki, No. 19 Króliczki, No. 20 Szary wilk, No. 21 Dobranoc

  • Dwie Fugi, 1983 Kup

  • I Sonata fortepianowa, op. 5, 1940 Kup

  • I Zeszyt dla dzieci, op. 16, 1944 Kup

  • II Sonata fortepianowa, op. 8, 1942 Kup

  • II Zeszyt dla dzieci, op. 19, 1944 Kup

  • III Sonata fortepianowa, op. 31, 1946 Kup

  • III Zeszyt dla dzieci, op. 23, 1945 Kup

  • IV Sonata fortepianowa, op. 56, 1955 Kup

  • Kankan na cześć Rastorgujewa, 1965 Kup

  • Kołysanka, op. 1, 1935 Kup

  • Partita, op. 54, 1954 Kup

  • Portrety przyjaciół (Szostakowicz, Prokofiew, Miaskowski, Szebalin, Chaczaturian), 1950, zaginiony

    Opis:

    utwór nieopusowany

  • Sonata, op. 49 bis, 1978 Kup

  • Sonatina, op. 49, 1951 Kup

  • V Sonata fortepianowa, op. 58, 1956 Kup

  • VI Sonata fortepianowa, op. 73, 1960 Kup